ید یکی از عناصر ضروری برای بدن انسان است و نقش حیاتی در بسیاری از فرایندهای زیستی دارد.
کاربردهای پزشکی ید به طور گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف تشخیص و درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در زیر به برخی از کاربردهای مهم ید در پزشکی اشاره شده است:
- تنظیم عملکرد تیروئید
- ید ماده اصلی برای تولید هورمون‌های تیروئیدی (تیروکسین و تری‌یدوتیرونین) است که نقش مهمی در تنظیم متابولیسم بدن، رشد و توسعه سلول‌ها دارند.
- کمبود ید می‌تواند منجر به بروز بیماری‌هایی مانند گواتر و کم‌کاری تیروئید شود.
- مصرف مکمل‌های ید یا مواد غذایی غنی‌شده با ید (مانند نمک یددار) یکی از روش‌های پیشگیری از این مشکلات است.
- ضد عفونی و درمان زخم‌ها
- ید به عنوان یک ماده ضدعفونی‌کننده قوی استفاده می‌شود. محلول‌های ید مانند پوویدون آیوداین برای تمیز کردن زخم‌ها، جراحی‌ها و پیشگیری از عفونت‌های باکتریایی به کار می‌روند.
- این محلول‌ها به دلیل خاصیت ضد میکروبی وسیع‌الطیف خود در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی پرکاربرد هستند.
- تصویربرداری پزشکی
- ترکیبات یددار به عنوان مواد حاجب در تصویربرداری پزشکی (مانند سی‌تی‌اسکن) مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مواد باعث بهبود وضوح تصاویر اشعه ایکس و کمک به تشخیص بیماری‌ها می‌شوند.
- این روش به‌ویژه در بررسی سیستم‌های عروقی، کلیه‌ها و مجاری ادراری بسیار مفید است.
- درمان بیماری‌های تیروئید
- ید رادیواکتیو (I-131) برای درمان پرکاری تیروئید و برخی از انواع سرطان تیروئید به کار می‌رود. این روش درمانی با تخریب انتخابی بافت‌های تیروئیدی عملکرد بالایی دارد.
- پیشگیری از تشعشعات رادیواکتیو
- در موارد اضطراری هسته‌ای، مصرف ید پایدار (مانند قرص‌های یدید پتاسیم) به جلوگیری از جذب ید رادیواکتیو توسط غده تیروئید کمک می‌کند و خطر ابتلا به سرطان تیروئید را کاهش می‌دهد.
- درمان عفونت‌های قارچی و باکتریایی
- ید در درمان برخی عفونت‌های قارچی و باکتریایی پوست و ناخن نیز کاربرد دارد. محلول‌های موضعی ید برای کاهش التهاب و عفونت‌های سطحی مفید هستند.
- تقویت سلامت زنان باردار و جنین
- ید برای رشد طبیعی مغز و سیستم عصبی جنین ضروری است. کمبود ید در دوران بارداری می‌تواند منجر به بروز اختلالات رشدی و ذهنی در کودک شود.
- کاربردهای دیگر
- ید در فرمولاسیون داروها، محصولات بهداشتی و مکمل‌های غذایی نیز نقش دارد.
در جدول زیر، ۷ ماده غذایی حاوی ید همراه با میزان تقریبی ید موجود در هر کدام آورده شده است:
| ماده غذایی | میزان ید (میکروگرم در هر 100 گرم) |
| نمک یددار | 1900-2800 |
| جلبک دریایی (خشک) | 16,000-30,000 |
| ماهی کاد | 120-135 |
| میگو | 35-50 |
| تخم‌مرغ (زرده) | 10-20 |
| ماست طبیعی | 35-50 |
| شیر گاو | 15-30 |
توضیحات:
- جلبک دریایی یکی از غنی‌ترین منابع ید است، اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند باعث مشکلات تیروئیدی شود.
- نمک یددار منبع رایجی برای تأمین ید است و در بسیاری از کشورها برای پیشگیری از کمبود ید به کار می‌رود.
- مقادیر ذکر شده ممکن است بسته به نوع ماده غذایی، شرایط تولید، و محیط متفاوت باشند.
- نتیجه‌گیری
- ید یکی از عناصر ضروری در سلامت انسان است و در بسیاری از زمینه‌های پزشکی از پیشگیری و تشخیص تا درمان بیماری‌ها کاربرد دارد. تأمین مناسب ید از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها برای حفظ سلامت عمومی و عملکرد بهینه بدن بسیار مهم است.
نویسنده : سهیل قنبرزاده
